Ostatnie lata i wydarzenia sprawiły, że wiele osób czuje się zagubionych, zatraciło wiarę, przestało stawiać sobie cele. Nie tylko cele w życiu zawodowym ale i prywatnym. Bo czymże są cele jak nie powodem do codziennego wstania z łóżka i działania? Jeśli ich nam zabraknie można popaść w stany depresyjne, graniczące z chęcią odebrania sobie życia.
Jakie jest na to lekarstwo? Cóż, osoby o silnym charakterze czasem wystarczy, że porozmawiają z osobami z otoczenia, które zawsze je wspierają i po „wyrzuceniu z siebie” wątpliwości, „przegadaniu” problemów i odnalezieniu strategii i rozwiązań wracają na ścieżkę celów i ich realizacji.
Inne osoby szukają wsparcia – coach, mentor, doradca, psychiatra, psycholog. Jest wiele osób zajmujących się tego typu działaniami. Jak jednak nie wpaść w pułapkę „niekompetencji”?
Kim jest coach? Zadaniem jego jest odnalezienie i wyzwolenie potencjału w swoim kliencie. Poprzez słuchanie klienta pomaga w znalezieniu potrzebnych rozwiązań. Coach poznaje cel człowieka i pomaga mu w jego realizacji. Jego zadaniem jest nie tylko motywowanie do działania ale także podsuwanie najpotrzebniejszych rozwiązań, które ułatwią cały proces. Najważniejszym zadaniem jest rozwinięcie potencjału, który jest ukryty. Każdy coach powinien mieć świadomość, że jego praca wiąże się z poszerzaniem swojej wiedzy z zakresu rozwoju osobistego czy psychologii. Jest to osoba, która pomaga przy rozwoju zawodowym i osobistym, przy chęci realizacji planów, poszerzaniu horyzontów, wykorzystaniu potencjału.
Mentor odgrywa trochę inna rolę, ponieważ on przeprowadza przez cały proces wprowadzania zmian w życie – ustala na to metodykę. Pomaga w odkrywaniu wartości jakimi się kierujemy w życiu, pracuje nad motywacją na różnych etapach wprowadzania zmian. Odkrywa talenty, dary, umiejętności, modyfikuje błędne przekonania. Jednocześnie może pracować nad zdobywaniem przez Ciebie wiedzy i umiejętności, które pozwalać będą na samodzielne przeprowadzanie kolejnych zmian w życiu, radzenia sobie z wewnętrznym krytykiem czy mierzeniem się ze źródłami własnego oporu. Mentor jako ekspert stanowi przykład do naśladowania i pokazuje postawy jakimi warto się w życiu kierować, udziela rad i wskazówek.
Trener – to ktoś kto prowadzi szkolenia. Jego rolą jest przekazywanie posiadanej wiedzy oraz trenowanie, czyli doskonalenie odpowiednich umiejętności i zachowań wśród słuchaczy szkolenia. Głównym jego zadaniem jest ustalanie jakie kompetencje powinno się rozwijać, żeby w zespole lub firmie zaszły pozytywne zmiany. Trenuje się głównie: zarządzanie czasem, rozmowy sprzedażowe, asertywność, techniki sprzedaży, zbijanie obiekcji klientów. Trener bardzo często jest trenerem sprzedaży.
Jaka jest różnica pomiędzy psychiatrą, psychologiem i psychoterapeutą? Psychiatra to osoba diagnozująca i lecząca choroby i zaburzenia psychiczne. Dziedzina psychiatrii to dziedzina medycyny i takie osoby mogą stosować leczenie farmakologiczne i wypisywać leki na receptę. Psychiatra nie ocenia a opracowuje najlepszy kierunek leczenia. Obowiązuje go tajemnica psychiatryczna. Jego zadaniem jest leczenie chorób m.in. takich jak depresja, zaburzenia emocjonalne, nerwice, psychozy, choroby zawodowe, myśli i skłonności samobójcze etc.
Kim jest zatem psycholog? To absolwent studiów psychologicznych, który udziela wsparcia psychicznego i stawia diagnozę psychologiczną. Może wystawić opinię. Osoba ta ma wiedzę dotyczącą zachowań i procesów psychologicznych, sposobu funkcjonowania ludzkiej pamięci, procesów myślowych, sposobów radzenia sobie ze stresem, zasad społecznych. Jednakże uwaga – psycholog kliniczny musi mieć ukończone studia podyplomowe z psychologii klinicznej. Psychologa kompetencje to poradnictwo i wykonanie testów psychologicznych oraz rozwiązywanie problemów codziennych.
Psychoterapeuta różni się od powyższego tym, że jest to osoba, która ukończyła szkołę psychoterapii (trwająca do 4 lat) – tylko niektóre z nich mają certyfikat uznawany przez NFZ. Musi się legitymować wykształceniem wyższym i tytułem magistra studiów społecznych, humanistycznych lub tych o profilu medycznym. Obowiązkiem jego jest również przejście staży klinicznych. Psychoterapeuci zajmują się szeroko pojmowanymi kwestiami zdrowia psychicznego. Większość z nich specjalizuje się w określonych nurtach. Można się do niego udać z depresją, zaburzeniami snu, żywienia etc. Jeśli uzna za niezbędne włączenie leczenia farmakologicznego – może skierować do psychiatry.
Tak po krótce wyglądają różnice pomiędzy wyżej wymienionymi zawodami. Osoba szukająca wsparcia powinna dobrze się zastanowić jakiego wsparcia oczekuje. Co jest jej potrzebne. Nad czym chcemy aktualnie pracować? Czy może zmagamy się z poważnymi trudnościami? (np. bulimia, ataki paniki) Czy może ktoś zburzył nasze poczucie własnej wartości? Czy jednakże w poszukiwaniu pomocy nie zapominamy o sprawdzaniu kwalifikacji? Przecież nasze życie chcemy powierzyć osobom wysokokwalifikowanym a nie „pseudo specjalistom”. Mamy pełne prawo do weryfikacji zarówno dyplomów jak i kompetencji.
Nie każda technika stosowana przez w/w rodzaje specjalistów będzie pasowała do Ciebie. Wszystkie te zawody bazują na wiedzy psychologicznej, na wiedzy o człowieku. Jednakże jak zauważyć w tym wszystkim czy osoba z której usług korzystamy nie jest zwykłym manipulatorem? Czy to nie jest tak, że zaczyna za bardzo „wchodzić z butami w Twoje życie”? Czy to nie jest tak, że zaczyna Ci mówić z kim masz się zadawać a z kim nie? Separuje Cię od ludzi? Zaczyna Ci wytyczać z kim możesz mieć kontakt a z kim nie? A może jeszcze ingeruje w towarzystwo Twoich znajomych i nagle się okazuje, że skłóci wszystkich wokół i zostaniesz z tym sam? Żeby być zależnym od „tego prowadzącego”?
Manipulacja i kontrola to „sprytna” sztuka mająca wiele twarzy. Jeśli nie masz wiedzy na jej temat możesz stać się ofiar właśnie takiego „specjalisty”, który będzie Cię chciał uzależnić od siebie. Który wpędzi Cię w stan taki, że o wszystko już będziesz pytać jego i tylko on będzie Ci mówił – to zrób, tego nie zrób. A Ty w niewiedzy będziesz wręcz zachwalać takiego specjalistę mówiąc „ale to dzięki niemu to robię”. Nic bardziej mylnego – wszystko co robisz zawdzięczasz sobie. A taka osoba nie może na Twoich plecach robić kariery.
Dlatego ku przestrodze spróbuję podać Ci kilka przykładów takich działań, bowiem niemożliwe jest przedstawienie wykazu wszystkich taktyk jakie manipulant potrafi zastosować, aby oszukać lub zdobyć przewagę nad innymi.
Odgrywanie roli sługi – jest to taktyka, w której manipulanci aby ukryć swoje samolubne plany pod płaszczykiem służenia szlachetniejszej sprawie udają, że ciężko pracując dla Ciebie ukrywają własne ambicje, żądzę władzy i dążenie do uzyskania dominującej pozycji nad innymi. I tak któregoś dnia orientujesz się, że „zostałeś wygryziony” z jakiegoś stanowiska, bądź funkcji, bo ten kto Cię „prowadził” właśnie okazał się „być lepszy”. Twój sukces przypisał ktoś inny dla siebie, ktoś kto miał być dla Ciebie pomocną dłonią a okazał się zwykłym oszustem i manipulantem.
Projekcja winy – zrzucanie winy na innych – robią to w subtelny sposób, bo np. wszczynają dyskusje na dany temat a kiedy po otrzymaniu różnych niekoniecznie sobie pochlebnych informacji – zrzucają winę na tych, którzy wypowiedzieli swoje własne zdanie a nie zdania manipulanta, w tej sytuacji każdy kto jest odmiennego zdania niż zdanie manipulującego – jest winny.
Udawanie niewiniątka – manipulujący usiłuje nas przekonać, że żadna z krzywd jakie wyrządził nie wynikała z jego celowego działania (np. skłócenie naszych najbliższych za naszym pośrednictwem poprzez nastawianie nas wrogo do każdego z osobna). Taka osoba wprowadza nas samych w stan wątpienia w trzeźwość naszego umysłu i zaczynamy kwestionować prawdziwość naszego osądu.
Udawanie dezorientacji – podobne do taktyki powyżej. Manipulant udaje, że nie wie o czym mówimy, „udaje głupiego”.
Uwodzenie – czarują, sypią pochwały, komplementy, pozornie wspierają, zachwycają się nami, wychwalają pod niebiosa jacy to jesteśmy cudowni i wspaniali. Wszystko po to aby zyskać zaufanie i lojalność. Najlepiej wiedzą czego potrzebujemy, w ten sposób uzależniając nas od pozorowanej dbałości o nas samych. Sprawiają, że w ten sposób jesteśmy od nich i ich pochwał uzależnieni.
Wzbudzanie poczucia winy – pewna z taktyk zastraszania. Cechą zdrowego sumienia jest odczuwanie winy i wstydu. Manipulanci wykorzystują to wpędzając nas w poczucie winy, zwątpienia w siebie, lęku i podporządkowania. Do tego dołożone zastraszanie w sensie dosłownym – np. „jak się z nimi nadal będziesz kontaktować to na nic ta terapia”.
Opisane powyżej techniki są stosowane przez wielu manipulantów również w w/w zawodach. Spotykałam się z tym, jak klienci opowiadali mi jak „psycholog” manipulował dzieckiem w taki sposób, że negował zdanie rodzica, bądź robił za tzw. „głuchy telefon” pomiędzy rodzicem a dzieckiem dodatkowo przeinaczając zasłyszane słowa. Bywały też takie sytuacje, gdzie „psycholog” wszedł na tyle w życie osoby dorosłej, że zaczął ją „ustawiać pod siebie”, przypisując wszystkie zasługi dla swojej obecności a jednocześnie usiłując skłócić otoczenie osoby, która miała być poddana terapii. Nie wspomnę tu o próbach zrzucenia winy na innych, którzy rzekomo przyczynili się do złego samopoczucia tej osoby czy też innych technikach zastosowanych po to, żeby przeinaczyć rzeczywistość. Pokazywanie w innym świetle tego co miało miejsce powodowało, że osoba manipulowana zupełnie inaczej oceniała dana sytuację nie wiedząc jak było w rzeczywistości. „Opowiadanie innej wersji” to często stosowana taktyka w manipulacji, do tego przedstawienie siebie jako „obrońcy” i tego kto „stanął w imię zasad” (swoich) wybija z pantałyku osobę, która jest manipulowana i zaczyna ona wierzyć bezwzględnie manipulantowi.
W dobie uwolnienia zawodów trzeba bardzo ostrożnie podchodzić do takich „ofert” i „gabinetów uzdrawiaczy”, tak jak z suplementacją i wszystkim co jest związane z naszym zdrowiem.
Prawdziwy specjalista posiada dyplomy potwierdzające jego wiedzę nie na zasadzie „kursu internetowego”, tylko ustawicznego kształcenia się w danej branży czy dziedzinie. Dyplom mgr to dopiero początek w kształceniu się w danym zawodzie. Manipulanci i cwaniacy doprowadzą Was tylko – raz do pogorszenia Waszego stanu zdrowia, dwa – do skłócenia Waszego otoczenia (nie mówię tu o osobach toksycznych), trzy – nadal nie będziecie potrafili sobie poradzić z problemami a oni Was okręcą wokół palca po to, żeby sobie potem przypisać wszystkie zasługi. Staniecie się ich ofiarami i wpędzą Was w takie poczucie winy, że wyciągnięcie Was z tego zajmie lata.
Jeśli widzicie, ze coś jest nie tak, jeśli otoczenie mówi, że Was nie poznaje, jeśli nagle jest pusto dookoła – to sygnał – żeby zmienić specjalistę!
Mgr Magdalena Nowak – Prezes Wealth Management Services Sp. z o.o., Członkini Europejskiego Klubu Kobiet Biznesu, Izby Przemysłowo – Handlowej w Białymstoku. Publikuje na łamach tytułów należących do wydawnictwa I.D. Media.
fot. Lidia Skuza