– Dobrze zorganizowany proces nauczania – uczenia się, wsparcie psychologiczne, stworzony dostęp do różnych form rozwijania potencjału umożliwi naszym dzieciom uczenie się. Uwzględniając wszystkie możliwości dziecka, chrońmy je przed wykluczeniem, dajmy szansę na rozwój. Aby pomóc, trzeba doceniać każde, nawet najmniejsze starania dziecka. Pochwała, docenienie, zauważenie starań to najlepsza motywacja dziecka przez dorosłego. – mówi Ilonie Adamskiej dr Iwona Lewkowicz.
Czym tak naprawdę jest edukacja?
Proces uczenia się zdobywania wiedzy przez dzieci, w tym również dzieci o specjalnych potrzebach edukacyjnych, polega na dążeniu do wiedzy, rozwijaniu umiejętności i gromadzeniu własnych doświadczeń. Wychowanie to proces zdobywania doświadczeń, pomaganie wychowankowi/dziecku w rozwoju i ułatwianie mu realizowania swoich możliwości. Wedle standardów światowych – każdy człowiek ma prawo do pełnego uczestnictwa i równych szans w życiu społecznym. Prawo do edukacji jest jednym z najważniejszych praw człowieka, związanych z szansami jego osobistego rozwoju.
Jakie cele ma edukacja w dzisiejszych czasach?
Celem współczesnej edukacji jest stworzenie takiej placówki edukacyjnej, która mogłaby przyjąć i równie efektywnie rozwijać oraz wychowywać wszystkie dzieci, bez względu na ich miejsce zamieszkania, pochodzenie, rodzaj niepełnosprawności czy potrzeby. Wprowadzenie inkluzji – czyli edukacji włączającej zakłada przezwyciężenie wielu przeszkód, które mogą zaistnieć w sytuacji pojawienia się dzieci ze zróżnicowanymi potrzebami (SPE) dzieci o specjalnych potrzebach edukacyjnych, dzieci zdolnych, nieśmiałych.
Jaka jest rola pedagoga/psychologa w szkolnictwie?
Kluczowym aspektem w rozwoju jest dokładna i rzetelna diagnoza a następnie ustalenie przez zespół nauczycieli (zespół psychologiczno – pedagogiczny), planu pomocy i działań wspierających mających na celu wdrożenie odpowiednio dostosowanego do indywidualnych potrzeb wsparcia. Po przeprowadzonych diagnozach nauczyciel powinien omówić z rodzicami ich wyniki i wskazać zakres wiadomości i umiejętności bardzo dobrze opanowanych przez dziecko oraz te obszary, które wymagają wspomagania. Przeprowadzone przeze mnie badania i obserwacje dowodzą, iż pedagog/psycholog jest niezbędną osobą w każdej placówce, poprzez swoją wiedzę doświadczenie oraz umiejętności diagnostyczne prowadzą oni proces wsparcia dziecka w systemie edukacyjnym.
W jaki sposób powinna być zorganizowana praca w placówkach edukacyjnych? Jakie są jej najważniejsze założenia?
Jako dyrektor dwóch przedszkoli uważam, że konieczne jest zaangażowanie wszystkich osób zatrudnionych w placówce, natomiast nauczyciele powinni umożliwić uczniom wybór sposobów osiągania celów i metod zdobywania wiedzy oraz umiejętności poprzez dostosowywanie tempa zajęć, metod i form pracy, tak aby zarówno angażować każdego ucznia z osobna, jak i organizować pracę całej grupy. Indywidualizacja jest przede wszystkim sposobem pracy z każdym dzieckiem, przejawia się ona w dostosowywaniu do indywidualnych potrzeb i możliwości uczniów. Praca pedagoga/psychologa w przedszkolu/szkole z dziećmi polega na rozpoznawaniu i wykorzystaniu ich potencjału do pokonania trudności. Priorytetem staje się rozwijanie umiejętności uczenia się i zwiększenie efektywności działań zapewniających pomoc dziecku na każdym etapie edukacji. Działania te zostały zawarte między innymi w Zaleceniach Parlamentu Europejskiego Rady Unii Europejskiej (z dnia 18 grudnia 2006 roku).
W jaki sposób należy pracować z dziećmi, żeby wyzwolić w nich prawidłowy rozwój?
Zarówno niewielkie, jak i poważne deficyty w danym układzie zmysłowym mogą oddziaływać dezorganizująco na naukę, zdolności ruchowe, mowę czy umiejętność zabawy. Funkcjonowanie w grupie przedszkolnej stanowi dla dziecka w takim przypadku nie lada wyzwanie. Praca dorosłego z dzieckiem wymaga wówczas szczególnej cierpliwości, empatii oraz indywidualnego podejścia w trakcie korzystania przez nie z ofert działań wychowawczych i edukacyjnych. Nauczyciele nie tylko stwarzają sytuacje, dzięki którym dzieci zaspokoją swoje podstawowe potrzeby edukacyjne, ale również praca nauczyciela polega m.in. na rozbudzaniu zainteresowań, aktywności, stwarzaniu sytuacji wyzwalających napięcie psychoruchowe i działań idących w kierunku ich redukcji. Aby wyzwolić w dziecku działalność twórczą, należy zadbać o różnorodność form i metod działań – dzięki temu praca z dzieckiem stanie się ciekawsza i twórcza. Służy temu niewątpliwie stosowanie różnych aktywizujących metod i form nauczania (metody wg M. Taraszkiewicz, m.in.: wizualizacja, drama, pomoce wizualne, pokazy i demonstracje). Proponowane formy zajęć stwarzają warunki do polisensorycznego pobudzenia, angażując słuch, wzrok, dotyk, ruch czy powonienie, dostarczając dziecku kompensującej satysfakcji lub wpływając na nie korygująco, co stworzy większe szanse do realizacji potrzeb: fizycznych, psychicznych, umysłowych czy społecznych. Chcąc zadbać o prawidłowy rozwój dziecka, powinno mu się zapewnić możliwość ujawnienia każdego z wymienionych rodzajów aktywności. Dzieci powinny przede wszystkim mieć warunki do przejawiania aktywności spontanicznej i inspirowanej – (przykładowe opisy działań można znaleźć w książce pod redakcją dr hab. Elżbieta Jaszczyszyn –Ekologiczna Edukacja Przedszkolna).
Jak postępować, żeby dzieci mogły czuć się bezpiecznie, rozwijać?
Dobrze zorganizowany proces nauczania – uczenia się, wsparcie psychologiczne, stworzony dostęp do różnych form rozwijania potencjału umożliwi naszym dzieciom uczenie się. Uwzględniając wszystkie możliwości dziecka, chrońmy je przed wykluczeniem, dajmy szansę na rozwój. Aby pomóc, trzeba doceniać każde, nawet najmniejsze starania dziecka. Pochwała, docenienie, zauważenie starań to najlepsza motywacja dziecka przez dorosłego.
Rozmawiała: Ilona Adamska
dr Iwona Lewkowicz – doświadczony praktyk, łączy zdobytą wiedzę teoretyczną z praktyczną, posiada kilkunastoletnie doświadczenie zdobyte podczas zajęć indywidualnych i grupowych z dziećmi, młodzieżą i osobami dorosłymi. Absolwentka Uniwersytetu w Białymstoku na Wydziale Pedagogiki i Psychologii, Studiów Podyplomowych w Wyższej Szkole Psychologii Społecznej w Warszawie (Dział Psychologia Kliniczna i Neuropsychologia), kierunek Wspieranie Rozwoju Dzieci i Młodzieży, Policealnego Studium Pracowników Służb Społecznych o specjalności Niepełnosprawność i Rehabilitacja Osób Niepełnosprawnych oraz Studiów podyplomowych w Uczelni Jańskiego w Łomży, Edukacja i Rehabilitacja osób ze spectrum autyzmu i Zespołem Aspergera.
Ukończyła m.in. szkolenie z „Psychoterapii na poziomie podstawowym z wykorzystaniem Metody Interwencji Kryzysowej. Profesjonalizacja podlaskich psychoterapeutów” (organizatorzy: Stowarzyszenie Przyjaciół Wydziału Prawa Uniwersytetu w Białymstoku, Samodzielny Publiczny Psychiatryczny Zakład Opieki Zdrowotnej im. dr. S. Deresza w Choroszczy, Fundację Prawo i Partnerstwo). Doświadczenie zawodowe związane z nauką i szkolnictwem wyższym zdobyła na stanowisku asystenta w Niepaństwowej Wyższej Szkole Pedagogicznej w Białymstoku a także wykładowcy na Wydziale Pedagogiki i Psychologii UwB oraz w Uczelni Jańskiego w Łomży.
Od wielu lat jako trener-wykładowca prowadzi warsztaty i szkolenia dotyczące przemocy w rodzinie, zachowań autodestrukcyjnych dzieci i młodzieży, współpracuje z Psychologicznym Centrum Szkoleniowo-Terapeutycznym Acceptus z siedzibą w Lublinie. Posiada wieloletnie doświadczenie w pracy z dziećmi i młodzieżą (praca z Domu Dziecka, Placówkach Oświatowych czy Gabinecie Terapeutycznym). Obecnie jest dyrektorem Przedszkoli Językowych Super Kids w Białymstoku.