– Na przestrzeni życia większość ludzi doświadcza różnego rodzaju traum, gdyż to jest wpisane w ludzki los. Jako gatunek zostaliśmy wyposażeni przez naturę w mechanizm radzenia sobie z tymi „nienormalnymi” wydarzeniami, jeśli nie występują wcześniej opisane objawy to zwykle pomoc specjalisty nie jest wymagana czyli wówczas kiedy jednostka pomimo tych traum potrafi normalnie funkcjonować w życiu. – mówi Ewa Guzowska, psycholog i terapeuta.
Pani Ewo, czym jest zespół stresu pourazowego?
Zespół stresu pourazowego (PTSD) występuje u osób, które były świadkiem lub uczestnikiem jakieś traumatycznego zdarzenia, były ofiarami klęski żywiołowej, wojny, gwałtu czy podobnych pod względem skali natężenia doświadczeń i nie mogą dojść do siebie, mimo upływu czasu. PTSD dotyczy tak naprawdę każdego. Objawy PTSD mogą dotknąć każdego człowieka. PTSD występuje na każdej szerokości geograficznej. Częściej jednak dotyczy kobiet niż mężczyzn.
Jak objawia się stres pourazowy?
Stres pourazowy objawia się tym, że osoby, które go doświadczyły mają niepokojące myśli, które im towarzyszą, często pojawiające się dysocjacyjne epizody reminiscencji (flashback) przypominające o przeżytym doświadczeniu, dodatkowo pojawia się smutek, strach, a także złość. Stanem, który jest typowy dla osoby, to dysocjacja czyli stan oddzielenia od rzeczywistości, przez co czasami stan jest trudny do zniesienia przez jednostkę. Osoba taka nie może w pełni korzystać z życia, gdyż czuje się oddzielona, jakby była „za szybą”. Życie nie sprawia radości i przyjemności – staje się koszmarem, któremu trudno stawić czoła samemu – bez pomocy specjalisty i wsparcia rodziny, czy przyjaciół. Dodatkowo, często towarzyszą tym osobom trudności ze snem, brak możliwości odczuwania głębokich emocji np. nawet miłości do własnego dziecka, a także trudności z koncentracją i brak jakiś perspektyw na przyszłość, brak jakichkolwiek dalekosiężnych planów.
Przyczyn PTSD należy szukać nie tylko w podłożu psychologicznym, ale też i fizycznym?
Zdecydowanie tak. Wszystko zależy od tego z jaką traumą mamy do czynienia. W przypadku gwałtu czy tortur będziemy mieć do czynienia z PTSD o podłożu fizycznym. Wówczas praca psychoterapeutyczna może być zdecydowanie dłuższa, ponieważ towarzyszą temu elementy przemocowe, które tak bardzo silnie uderzają w naszą tożsamość – czyniąc z osoby typową ofiarę.
Jakie zachowania wskazują, że osoba cierpi na PTSD?
Osoba, która doświadczyła sytuacji traumatycznej może zachowywać się różnie, ale z pewnością może wykazywać duży lęk, rozdrażnienie, a także może unikać rozmów z ludźmi, mieć poczucie nierealności, lęk przed utratą kontroli, przed „rozpadnięciem się” i szereg innych.
Na jakim etapie jeszcze pomoc specjalisty nie jest wskazana?
Na przestrzeni życia większość ludzi doświadcza różnego rodzaju traum, gdyż to jest wpisane w ludzki los. Jako gatunek zostaliśmy wyposażeni przez naturę w mechanizm radzenia sobie z tymi „nienormalnymi” wydarzeniami, jeśli nie występują wcześniej opisane objawy to zwykle pomoc specjalisty nie jest wymagana czyli wówczas kiedy jednostka pomimo tych traum potrafi normalnie funkcjonować w życiu.
A kiedy psychoterapia jest konieczna?
Zdecydowanie konieczna jest psychoterapia w przypadku intensywności objawów, które zakłócają funkcjonowanie jednostki i czas ich utrzymywania się. Zdarza się często, że Pacjenci zgłaszają się do psychoterapeuty z innymi tematami, nie mając nawet świadomości, że cierpią na PTSD od lat… Temat pojawia się przy okazji innych tematów, kiedy osoba zgłasza się z problemami np. bezsenność, chroniczne zmęczenie itd.
Co wtedy?
W takim przypadku zdecydowanie polecam terapię EMDR, czyli Eye Movement Desensitization and Reprocessing. To jedna z form psychoterapii, stosowana przy leczeniu traumy, znana jako „terapia odwrażliwiania i przetwarzania za pomocą ruchu gałek ocznych”. Po krótce terapia ta została opracowana przez Francine Shapiro. Zauważyła ona, że w przypadku odczuwania silnego stresu szybkie ruchy gałek ocznych pozwalają obniżyć ten stan niepokoju. Skuteczność tej metody potwierdzają badania kliniczne, ale także Pacjenci.
Na czym polega terapia EMDR?
W skrócie przestawiając terapia EMDR ma na celu zmienić postrzeganie o traumatycznych wydarzeniach, aby były one wspomnieniami, a nie przeżywanym bezustannie doświadczeniem. Wykorzystujemy tutaj proces przetwarzania informacji przez mózg. Terapeuta stymuluje zmysły Pacjenta, aby uruchomić proces przetwarzania informacji, po czym nadaje się im nowe znaczenia. Terapia EMDR jest wskazana i polecana Pacjentom, którzy cierpią na traumę m.in. przemoc fizyczna i psychiczna, wypadek, nadużycia seksualne. Dodatkowo należy podkreślić, że ta forma terapii doskonale sprawdza się przy leczeniu PTSD, ale także depresji, różnego rodzaju lęku, zaburzeniach obsesyjno-kompulsywnych i fobii…
W jaki sposób sami możemy pomóc osobie, która cierpi na stres pourazowy?
Przede wszystkim ważne jest by zadbać o harmonijne życie rodzinne. Dodatkowo istotna jest zbilansowana dieta, ruch, masaże, joga, a przede wszystkim zrozumienie i zapewnienie odpowiedniej opieki i uważności ze strony bliskich.
Po czym najprościej rozpoznać, że stres pourazowy minął?
Najprościej poznać, że stres pourazowy minął po tym, jak jednostka wróciła do normalnego funkcjonowania w życiu, w tym, szczególnie jest obecne, nie izoluje się, czuje się emocjonalnie zdrowa i wolna od wszelkich objawów PTSD, jak wyżej.
Czyli zespół stresu pourazowego może zostać całkowicie wyleczony?
Wyleczenie PTSD jest procesem długotrwałym, trzeba zaznaczyć, że nie zawsze skutecznym. Istotnym jest to, by Pacjent zmienił własną samoocenę, by poznał swoje mocne strony, które pomogą przetrwać trudne chwile. Dobrym pomysłem może być pomoc innym, wówczas taka osoba czuje się potrzebna, nie odizolowana i niesamotna. Zdecydowanie nie powinno sięgać się po używki i alkohol, gdyż jest to dość niebezpieczne w tym przypadku. Kończąc już – istotne jest, że gdy jednostka czuje się nagle jakieś niepokojące objawy, np. izolacja, chroniczne zmęczenie, stany depresyjne i inne, może to być objaw stresu pourazowego – warto wówczas skonsultować to z psychoterapeutą lub psychiatrią.
Rozmawiała: Marta Dybińska
.