Według danych szacunkowych w Polsce w 2020 roku urodziło się 355 tysięcy dzieci, czyli o 20 tysięcy mniej[1] niż rok wcześniej. W połowie maja firma badawcza SW Research wraz z Katarzyną Pawlikowską i agencją Garden of Words zapytała Polki w wieku 16-44 lat, co myślą o posiadaniu dzieci. Dlaczego rodzi się ich tak mało i co jest dla kobiet ważne, oprócz macierzyństwa? Zdaniem 55% kobiet, Polska nie jest dobrym krajem do tego, żeby zakładać rodzinę i realizować się w macierzyństwie[2].
Na byciu matką świat się nie kończy
Bez względu na wiek dla połowy przebadanych Polek bardzo ważny jest rozwój zawodowy
i dostęp do dobrej pracy (56%) oraz utrzymanie niezależności finansowej (49%). Nie jest to jednak nowy trend. Cenimy pracę i chcemy się rozwijać, zarówno zawodowo, jak i w życiu osobistym, co możemy dostrzec w różnych badaniach przeprowadzanych w ciągu kilku ostatnich lat. Już w 2018[3] roku wśród najważniejszych obszarów, którymi powinien zając się rząd, kobiety wymieniały pracę oraz gospodarkę, zaraz po służbie zdrowia, a posiadanie dobrej pracy ważne było dla 84% Polek.
(Nie) Matka Polka
Czy kariera idzie w parze z rodzicielstwem? Okazuje się, że mimo iż w przestrzeni publicznej pokazujemy kobiety, które idealnie łączą bycie matką i profesjonalistką spełniającą się zawodowo oraz w życiu osobistym, te role nie zawsze idą w parze. Prawie 33% badanych zwraca uwagę na fakt, że matki w Polsce muszą rezygnować z pracy, żeby zajmować się dzieckiem. Wiele Polek (32%) uważa także, że czasami dla kobiety ważniejsza jest kariera niż macierzyństwo. Niepewność ekonomiczna oraz nierówności kobiet na rynku pracy odciska swój ślad na decyzji o posiadaniu potomstwa. Polki wśród przyczyn tego, dlaczego kobiety coraz rzadziej mają dzieci lub nie decydują się na nie wskazują, że nie chcą rezygnować z pracy z obawy, że nie będą miały gdzie wrócić (35% ogółu i 37% matek), oraz że kobiet nie stać nas na dziecko, ponieważ ich zarobki są zbyt niskie (prawie 35%).
Jednak nie tylko sytuacja finansowa kobiet ma decydujący wpływ na decyzję o zostaniu matką. Ogromne znaczenie ma również wsparcie, jakie możemy otrzymać od państwa.
Na pytanie: czy Polska jest dobrym krajem do tego, żeby zakładać rodzinę i mieć dzieci? Aż 55% kobiet odpowiedziało przecząco. Po zawężeniu grupy badanych tylko do tych, które nie mają dzieci, odsetek negatywnych odpowiedzi wynosi blisko 65% kobiet.
Wśród głównych powodów takiego stanu rzeczy kobiety wymieniają dwa czynniki: brak faktycznego wsparcia systemowego dla rodziny oraz dostępu do niezbędnych usług (38%), a także ograniczanie podstawowych wolności obywatelskich (blisko 37%).
Również niepewność i strach o zdrowie swoje, jak i dziecka, ma w tym przypadku ogromny wpływ na decyzje Polek dot. zakładania rodziny. Badanie „Polki o macierzyństwie 2021” pokazało, że nieco ponad 30% kobiet uważa, iż Polki boją się ewentualnej niepełnosprawności dziecka, a w naszym kraju nie ma rozwiązań skierowanych do rodzin dzieci z niepełnosprawnościami. Również prawie 30% badanych wskazuje, że nie decyduje się na rodzicielstwo, z powodu braku dostępu do legalnej aborcji w przypadku wykrycia ciężkich wad płodu.
A co jeśli chcemy, ale nie możemy? Nawet co piąta respondentka wskazuje na brak dostępności metody in vitro przy problemach z płodnością, co jest poważnym problemem
i niejednokrotnie uniemożliwia posiadanie potomstwa.
Nie ma planety B
33% kobiet wskazuje, że Polki rodzą rzadziej, ponieważ nie chcą mieć dzieci. Co ciekawe, coraz więcej, zwłaszcza młodych osób, jest świadomych wpływu naszych działań na środowisko. Dostrzegamy zagrożenia związane z kryzysem klimatycznym oraz to, że kondycja planety nie jest najlepsza. W związku z tym od kilku lat na sile przybiera ruch BirthStrike, którego członkinie nie chcą, by ich dzieci cierpiały z powodu zmian klimatycznych. Jak wynika z badania niecałe 10% kobiet uważa, że Polki nie mają dzieci w związku ze zwiększającym się zanieczyszczeniem środowiska i szybko zmieniającym się klimatem.
Nic o nas bez nas
– Na początku 2020 roku w badaniu jakie przeprowadziliśmy z SW Research Polki uważały, że kobiety będą mieć coraz więcej do powiedzenia w biznesie, gospodarce, polityce i życiu społecznym, a ich głos zacznie odgrywać większą rolę w przestrzeni publicznej (59,2%). Dostrzegały także w swoim najbliższym otoczeniu bardzo kompetentne kobiety, które powinny, ich zdaniem, zajmować wyższe i bardziej wpływowe stanowiska – mówi Katarzyna Pawlikowska.
W dalszym ciągu dla Polek, oprócz bycia matką istotne jest także poczucie sprawczości (30%),wpływ na swoje życie oraz wolności obywatelskie i decydowanie o swoim kraju (27%).
– Kobiety stają się coraz bardziej autonomiczne, zaczynają też rozumieć i wdrażać w życie hasło „nic o nas bez nas”. Polki chcą żyć w kraju nowoczesnej demokracji i równych szans dla wszystkich. Już ostatnie wybory samorządowe pokazały, jak budzi się świadomość obywatelska Polek, a ubiegłoroczne protesty na ulicach w takiej optyce nie powinny nikogo dziwić. Wielka zmiana świadomościowa, którą widziałam już badaniach w 2012[4] roku zaczyna zataczać coraz szersze kręgi. Społeczeństwo się zmienia, ponieważ zmieniają się Polki. Ten proces bardzo przyspiesza także z powodu niezrozumienia jego źródeł i struktury oraz anachroniczności (wręcz wsteczności) obecnej władzy oraz Kościoła – mówi Katarzyna Pawlikowska.
***
Katarzyna Pawlikowska – „kobietolożka”- badaczka społecznych i konsumenckich zachowań kobiet. Autorka książek i publikacji dotyczących kobiet. Keynote speaker, felietonistka i ekspertka z dziedziny komunikacji. Współzałożycielka agencji Garden of Words – pierwszej w Polsce i jednej z pierwszych na świecie agencji komunikacji marketingowej adresowanej do kobiet. Jedyna Polka prelegentka podczas The Global Summit on Marketing to Women w Nowym Jorku
SW Research – agencja badań rynku i opinii. Lider badań panelowych i sondażowych online.
[1] Źródło: GUS
[2] Badanie zostało zrealizowane w dniach 11-12.05.2021 r. przez agencję badawczą SW Research we współpracy z Katarzyną Pawlikowską i Garden of Words na reprezentatywnej próbie n=511 kobiet w wieku 16-44 lata
w ramach badania omnibusowego OmniWatch48. Metoda: wywiady online, CAWI. Źródło próby: panel badawczy SW PANEL.
[3] Badanie „Polki i Polacy” Pawlikowska, SW Research 2018
[4] Katarzyna Pawlikowska, Dominika Maison- Dom badawczy Maison „Polki same o sobie”