Bruksizm, znany również jako zgrzytanie zębami, to zjawisko, które dotyka coraz większej ilości osób na całym świecie. Mimo że wiele osób nie zdaje sobie sprawy z tego, że cierpi na to schorzenie, bruksizm może prowadzić do poważnych problemów zdrowotnych, które znacząco wpływają na jakość życia. Szacuje się, że około 8-31% populacji doświadcza bruksizmu w różnym stopniu, a jego występowanie może być związane z różnorodnymi czynnikami, takimi jak stres, nieprawidłowy zgryz, czy nawet pewne nawyki żywieniowe. Bruksizm może pojawiać się zarówno w nocy, kiedy to osoba zgrzyta zębami podczas snu, jak i w ciągu dnia, kiedy to nieświadomie zaciska szczęki w momentach napięcia lub koncentracji.
Czym jest bruksizm?
Bruksizm dzieli się na dwa główne rodzaje: nocny (senno-czynnościowy) i dzienny (świadomy, choć paradoksalnie, wielu pacjentów nie zdaje sobie sprawy z zaciskania zębów w czasie dnia, dopóki nie zostanie o to zapytanych w gabinecie). Nocny bruksizm jest często trudniejszy do kontrolowania, ponieważ pacjent nie jest świadomy swoich działań podczas snu. Dzienny bruksizm może być związany ze stresem lub innymi czynnikami emocjonalnymi i zwykle występuje w momentach napięcia lub koncentracji.
Jednym z głównych problemów związanych z bruksizmem jest jego trudność w diagnostyce. Ponieważ często przebiega on bezobjawowo lub objawy są mylnie przypisywane innym dolegliwościom, takim jak bóle głowy czy migreny, wielu pacjentów nie zdaje sobie sprawy, że ich problemy mogą wynikać właśnie z tego schorzenia. W rezultacie, bruksizm często pozostaje nieleczony przez długi czas, co prowadzi do postępujących uszkodzeń zębów, bólów mięśni twarzy oraz innych komplikacji zdrowotnych.
Tradycyjnie leczenie bruksizmu skupia się na stomatologii, gdzie pacjenci są wyposażani w specjalne szyny ochronne na zęby lub poddawani zabiegom mającym na celu korekcję zgryzu. Coraz więcej uwagi poświęca się roli fizjoterapeuty i logopedy w terapii tego schorzenia. Fizjoterapeuta będzie odnosił się do relacji napięć mięśniowych w całym ciele i ich wpływie na stawy skroniowo-żuchwowe. Logopeda, jako specjalista zajmujący się funkcjami mięśni twarzy oraz aparatem mowy, może wnieść cenny wkład w leczenie bruksizmu, oferując pacjentom szereg narzędzi i technik, które pomagają zredukować napięcie mięśniowe, poprawić wzorce oddychania i świadomość nawyków związanych z zaciskiem w obrębie stawów skroniowo-żuchwowych. Idealnym połączeniem jest współpraca tych specjalistów, aby jak najszybciej osiągnąć cel: poprawić jakość funkcjonowania w codziennym życiu pacjenta i – w miarę możliwości – uwolnić go od bólu.
Skutki bruksizmu
Bruksizm może prowadzić do różnorodnych problemów zdrowotnych, takich jak:
- Uszkodzenia zębów. Nadmierne ścieranie szkliwa, pęknięcia lub złamania zębów.
- Ból mięśni twarzy. Nadmierne napięcie mięśni może prowadzić do przewlekłego bólu, który często jest mylony z migrenami lub innymi bólami głowy.
- Problemy ze stawem skroniowo-żuchwowym. Przeciążenia stawów mogą powodować bolesne zgrzyty i trzaski przy otwieraniu i zamykaniu ust.
- Zaburzenia snu. Bruksizm nocny może prowadzić do zaburzeń snu, co wpływa na ogólną jakość życia.
Rola logopedy w terapii bruksizmu
Logopeda, dzięki swojej wiedzy na temat funkcji mięśni twarzy i aparatu mowy, może odegrać istotną rolę w leczeniu bruksizmu. Oto, jak logopeda może pomóc:
Trening relaksacyjny mięśni twarzy i szyi.
Logopeda może nauczyć pacjenta technik relaksacyjnych, które pomagają rozluźnić nadmiernie napięte mięśnie twarzy, szyi i żuchwy. Regularne stosowanie tych technik może zmniejszyć objawy bruksizmu, zwłaszcza u osób, które zgrzytają zębami na tle stresowym.
Korekcja nieprawidłowych wzorców artykulacyjnych.
W niektórych przypadkach bruksizm może być związany z niewłaściwymi wzorcami ruchów języka, jego ułożeniem lub nieprawidłowym połykaniem, co będzie również przekładało się na problemy z artykulacją. Logopeda może pomóc w identyfikacji tych problemów i pracować nad poprawą funkcji mowy, co może wpłynąć na zmniejszenie napięcia w mięśniach żuchwy.
Ćwiczenia oddechowe.
Bruksizm często występuje u osób z problemami z prawidłowym oddychaniem, zwłaszcza tych, które oddychają przez usta. Logopeda może przeprowadzić trening oddechowy, który pomaga w nauce oddychania przez nos i jest niezbędny podczas nauki prawidłowego ułożenia języka podczas spoczynku, co może przyczynić się do redukcji bruksizmu.
Techniki świadomościowe.
W przypadku dziennego bruksizmu logopeda może pomóc pacjentowi zwiększyć świadomość nieświadomego zgrzytania zębami. Techniki te mogą obejmować prowadzenie dziennika, w którym pacjent zapisuje momenty napięcia mięśni żuchwy, co pozwala na identyfikację i eliminację wyzwalaczy.
Współpraca interdyscyplinarna.
Logopeda może współpracować z dentystami, ortodontami oraz fizjoterapeutami w celu kompleksowego leczenia bruksizmu. Wspólne podejście umożliwia lepsze zrozumienie problemu i opracowanie skutecznych strategii terapeutycznych.
Podsumowanie
Bruksizm to poważne schorzenie, które może prowadzić do licznych problemów zdrowotnych. Jednak dzięki wsparciu logopedy możliwe jest zminimalizowanie jego objawów i poprawa jakości życia pacjenta. Właściwie dobrane ćwiczenia, techniki relaksacyjne oraz świadomość problemu mogą przynieść znaczące efekty w terapii bruksizmu. Dlatego warto rozważyć konsultację z logopedą jako element kompleksowego leczenia tego schorzenia.
Karolina Spałek
Logopeda, neurologopeda, Instruktor Metody Butejki, trener emisji głosu. Od 2014 roku prowadzi w Tarnowskich Górach gabinety terapeutyczne, gdzie wspólnie z zespołem specjalistów osiąga sukcesy w terapii niemowląt, dzieci, młodzieży i dorosłych. Zajmuje się również szkoleniem logopedów, terapeutów i nauczycieli na terenie całej Polski.
Jest autorką publikacji o charakterze logopedycznym, a także redaktorem portalu www.Logotorpeda.com, gdzie logopedia jest dostępna i zrozumiała dla rodzica.
www.karolinaspalek.pl